Red de wereld met beroemdheden
Celebrity Diplomacy is een prima manier om rampenmoeheid tegen te gaan. Popsterren en acteurs die zich bij de G8 inzetten voor een betere wereld brengen nieuwe energie in kwesties waar de traditionele diplomatie niets uithaalt, vindt Henri Beunders.
Het leek in Duitsland bij de G8-top wel een alternatief Cannes. Bono gaf vrijdag zijn Raise Your Voice-concert in Rostock tegen armoede. De Duitse tv vertoonde een commercial in zwart-wit met 21 sterren – Claudia Schiffer, Penélope Cruz, Brad Pitt, Matt Damon, Antonio Banderas é tutti quanti, en natuurlijk Bono – die voor de gelegenheid Duits praatten om de kijkers op te roepen hun Stimme gegen Armut te verheffen.
Het patroon is inmiddels standaard, maar dat van de kritiek op de celebrity diplomacy ook. In columns en commentaren worden de pijlen gericht op de pop- en filmsterren die zich inzetten voor een betere wereld. Ze zijn hypocriet, bezig hun wegzakkende carrière op te krikken, en de materie van armoede, aids en Darfur is veel te complex voor deze jetsetters om te begrijpen. Er is inderdaad altijd wel een voorbeeldje te vinden dat dit illustreert. Zo gingen Brad Pitt en Jennifer Aniston eind 2003 op vredesmissie naar Jeruzalem om te voorkomen dat door het Israëlisch-Palestijnse conflict weer een generatie zou opgroeien in haat. Helaas ging het stel uit elkaar voor het goed en wel was gearriveerd.
Successen zijn er evenwel ook. Bono en Bob Geldof kregen in 2005 met hun wereldwijd uitgezonden Live8-concert wel 50 miljard dollar schuldenverlichting voor Afrika bij de G8, althans de belofte. Men kan zeggen, tja, kleine gebaren, niks structureels. Maar deze celebrity diplomacy brengt wel nieuwe energie en richting in kwesties waar de traditionele diplomatie niets meer vermag, of sowieso niets wil. Deze vorm van soft power lijkt in elk geval meer op te leveren dan de recente, bloederige veldslag met duizend gewonden in Rostock.
De laatste jaren komt men steeds meer tot de ontdekking dat bilaterale staat-staat-diplomatie moet worden aangevuld met diplomatie van staat naar samenleving. Diplomaten worden hiermee pr-mensen, zeker in tijden van crises als de bilaterale relatie gespannen is en de media er bovenop zitten. „De moderne diplomaat wordt geadviseerd een make-upkit in zijn koffertje te hebben, niet alleen geheime brieven”, aldus een Clingendael-paper over het onderwerp.
Anders gezegd, we leven in een multipolaire netwerkwereld. De macht is vanuit regeringscentra naar allerlei andere plekken verspreid, naar multinationals, burgers, de showbizz, en de ‘praktisch idealisten’ van civil society. De celebrity diplomacy kan men afdoen als een verwaterd sixties-protest van tot bourgeois bohemians verworden vijftigers. Dit soort oordelen miskent het fundamentele probleem van de compassion fatigue over ellende ver weg. Hoe die te doorbreken? Als harde tv-beelden en docu’s alleen het zapgedrag wat versnellen, als regeringen niks doen, wat blijft er dan – naast gireren of bidden, een maandje vrijwilligerswerk of een weekeindje stenen gooien – over om zowel publiek als politici te bereiken?
De grote motor achter de celebrity diplomacy was overigens de vorige VN-topman Kofi Annan, zoals Mark D. Alleyne in 2005 uiteenzette. In 1997 creëerde hij een elitegroep goodwill-ambassadeurs om als ‘Boodschappers voor de Vrede’ voor de VN propaganda te maken. Zo werd Angelina Jolie Lubbers’ UNHCR-ambassadeur.
De VN moet het zelf immers vooral hebben van wereldwijde initiatieven en ideeën. In het kader van de Millennium Verklaring zei Annan dat de VN meer moest samenwerken met de private sector en civil society-organisaties om ontwikkeling en bestrijding van armoede te bereiken. Behalve de plicht om lidstaten niet rechtstreeks te schofferen, speelde gebrek aan eigen geld hierbij natuurlijk een rol. Mensen als Microsoft-Bill Gates en CNN-Ted Turner doneerden miljarden aan de VN. De Bill & Melinda Gates-stichting geeft nu per jaar 3 miljard dollar aan ontwikkelingshulp, zes keer het hele Nederlandse budget voor ontwikkelingssamenwerking.
Duidelijk is dat de oude macht en ‘oude diplomatie’ nog steeds aanwezig zijn en dat ook horen te zijn. Maar de wereld is veranderd. Democratischer, globaler, gemediatiseerd en, inderdaad, misschien meer vervuld van schijn en hypocrisie. Niettemin, publiek profiel, imago en vooral geloofwaardigheid zijn machtsbronnen die democratisch van aard zijn, omdat het publiek die gaven geeft en neemt.
Men kan het betreuren dat de relaties tussen landen mistiger worden. Maar het is een feit. Celebrity diplomacy hoort er in de gedemocratiseerde global village gewoon bij.
Link naar bron