De Duitse stijl van architectuur en design die bekend staat als ‘Bauhaus’ geldt als de bakermat van de moderne ‘international style’: het huis moet een ‘woonmachine’ zijn. Liefst helemaal wit, rechthoekige glazen ruiten van vloer tot plafond, net een plat dak erop, roestvrij stalen stoelen erbinnen, geen schilderij aan de muur. Veel wolkenkrabbers van na 1945 stralen deze ‘nieuwe zakelijkheid’ uit. Ook al gingen aan Bauhaus architecten als onze H.P. Berlage en in Amerika Frank Lloyd Wright voor.
Door het verbod in 1933 door de nazi’s van Bauhaus als  ‘undeutsch’ geldt deze in 1919 opgerichte kunst-, design- en bouwacademie Bauhaus als heilig in Duitsland. Want: antinazi en modern, democratisch en ‘Weltoffen’.
Drie tentoonstellingen tegelijk in de geboortestad van Bauhaus, Weimar, worden nu voor het eerst kritische kanttekeningen geplaatst bij al die beroemde architecten en designers uit de school van Walter Gropius en Marcel Breuer. Menigeen gedroeg zich na 1933 namelijk niet zo antinazi als gedacht.
Sommige kunstenaars, zoals schrijvers, hebben geen Macht nodig om iets op papier te zetten, ze kunnen het zonder veel kosten ook zelf wel verspreiden. Architecten hebben Macht – lees: geld en faciliteiten, dus politiek – nodig om hun werk te realiseren/. Designers hebben fabrikanten nodig. Dat leidt tot compromissen, soms tot collaboratie met de machthebbers.
Kortom, Weimar is zeker nu een bezoek meer dan waard.

Amerika is het enige land ter wereld met ‘funny violence’, grappig geweld. In cartoons, tekenfilms, en natuurlijk de Hollywoodfilms. Zeker de postmoderne HaHaHa!-films van Quentin Tarantino vanaf de jaren negentig.
‘Civil War‘, een film over een burgeroorlog die in de VS is uitgebroken – vandaag, of anders morgen wel – wil niet grappig zijn.
De film is een grabbelton van geweldsscènes uit oude films, en oude verhalen over oorlogscorrespondenten, zoals Lee Miller.
Het effect is eenzelfde soort ‘Pulp Fiction’. Haha, dat verwijst naar Apocalypse Now, haha, dat naar Under Fire, enzovoorts.
Wie wil verbeelden hoe een burgeroorlog kan beginnen, zou er beter aan doen, dit heel klein te laten beginnen.
In een gezin, in een buurt, op school, de sportclub.
En niet de hele geschiedenis van de oorlogsfilm en de oorlogsverslaggeving erbij te slepen.
Zie mijn artikel in het mooie blad Argus,
p.10-11

Een gesprek over emancipatie, massacultuur en popmusici als heiligen van deze tijd.

in: Sofie. jrg. 13 nr.2. april 2023, p.20-29.

Deze vragen hoorde je steeds vaker: ‘Help, mijn dochter wil een tattoo!’, of: ‘Mijn schoonzoon heeft tattoos op zijn gezicht, hoe moet ik hier op reageren?’
Vroeger zag je tatoeages vooral bij prostituees, zeelui en criminelen, of juist bij een kleine aristocratische elite. Nu hebben mensen in alle soorten en maten ze.
Hoe brak de tattoo door bij het grote publiek?
Dit artikel in Quest gaat er over, naar aanleiding van mijn boek ”Optocht der tattoos. Jacht op een betekenisvol bestaan’.
Het is een studie geworden over ‘de publieke opinie’ sinds ‘de jaren zestig’, over de veranderlijkheid van wat mooi en lelijk is, en ook over de rol van celebrities en de media.

De mens moet krachtig worden, om op zijn/haar intuïtie te kunnen vertrouwen als het moet.
Dat is mijn antwoord op auteurs als Rutger Bregman die zeggen dat de mensheid i.h.a. wel ok is.
En op auteurs als Arnon Grunberg die – frappez toujours – schrijven dat de mensheid sowieso niet deugt.

Er is sprake van een opmerkelijk tweesporenbeleid bij de massamedia.
Enerzijds een versterkte neiging tot emotionalisering (slavernij, klimaat)
en juist een versterkte neiging naar feitelijkheid als het gaat om corona en het overheidsbeleid.
De reden:
Beide strategieën leveren geld op.
Het gevolg:
commercieel conformisme
NB Het artikel staat op p. 10.
Maar ik geef het hele blad in pdf weer.
Omdat het alleen op papier verschijnt. En omdat ik best wat reclame wil maken voor dit unieke niet-commerciële blad.

Iedereen zijn eigen hokje

Hoewel het individu in theorie bevrijd is, is de neiging om mensen in hokjes in te delen op basis van hun opvattingen de afgelopen jaren steeds sterker geworden. Tegenstellingen worden hierdoor verder uitvergroot: je bent ‘woke’ of een racist – of, in tijden van corona: je bent een wappie of een schaap. Waar komt dit verschijnsel vandaan, en wat kunnen we eraan doen?

Erasmus Magazine vroeg zich af hoe wetenschappers zich moeten opstellen in de beoordeling van het coronabeleid.
En vatte de inzichten van enkele wetenschappers, ook die van mij, aldus samen:
Les 1. Vermijd de associaties waardoor je standpunt wordt gediskwalificeerd.
Les 2. Ga niet naar podia waar men baadt in het eigen gelijk.
Les 3. Meld je alleen als écht wat inhoudelijks hebt toe te voegen aan het debat.
Les 4. Bewaak als universiteit je onafhankelijke rol als vrijplaats voor kritiek.

Tatoeages werden lang geassocieerd met rebellen en outcasts, met shock and awe.
Ook strips zochten soms de grenzen op van wat lang als burgerlijk fatsoen werd beschouwd.
Zijn er nog meer links te leggen tussen tekeningen op de huid en die op papier?
In Stripgids schrijf ik er een kort maar mooi geïllustreerd stukje over.

Herinneringen en tradities verlammen het handelen in het heden. Hoe kunnen wij vergeten in digitale tijden?
Dit is de vraag die ik beantwoord in het essay ‘Beter achter de rug’ in De Groene Amsterdammer van 4 oktober 2018 (jaargang 142/Nr. 40).

Via deze link kunt u het artikel lezen.
https://www.groene.nl/artikel/beter-achter-de-rug

Over nieuwe media is de ene groep altijd lyrisch, anderen voorzien de ondergang van de beschaving. De woede die opkomt na de ontmaskering van de ‘feministische producer van Hollywood’ kunnen we deels aan de sociale media wijten. Twitter voorop.

Nu de ‘rechtsorde’ steeds vaker ‘ernstig geschokt’ is en alom de roep klinkt om nog strengere straffen is het misschien tijd voor burgerparticipatie in de rechtspraak.
Maar daar willen de rechters niet aan.

Slotaflevering Groene-serie Emotionalisering van het strafrecht

NB
Deze wordt onderdeel van het begin 2018 bij AUP te verschijnen boek:
‘Hoeveel recht heeft de emotie?’

Van boekdrukkunst, schrijvende pers, radio, televisie, sms en internet tot Facebook en Twitter: bijna elk nieuw medium veroorzaakt hysterie. En bijna altijd eenmalig. Met soms grote, soms onbenullige gevolgen.

Waarom stemt de kiezer soms op iemand die zo veel mogelijk op hem zelf lijkt? En soms op iemand die in bijna alles het tegendeel is?

Hoe kan het dat hele stations worden omgebouwd terwijl misschien één promille van de bevolking ‘in transitie’ is van het ene geslacht naar het andere? Hebben alle politiek-sociale acties historisch eenzelfde verloop, en afloop?

Onder invloed van de waan van de dag heeft de rechter anno 2017 meer oog voor het ‘conflict achter het geschil, voor de psychologie van dat conflict’. Hij lijkt daarmee getransformeerd te zijn van een autoriteit met een mythisch gezag naar een maatschappelijk werker.

Rechters straffen langer en in de vonnissen wordt vaker gesproken over de ‘geschokte rechtsorde’. Hoeveel invloed hebben de media en de opgewonden burger op de rechtspraak? ‘Wij trekken een grens, een pedo is géén mens!’

Met de uitbreiding van het spreekrecht voor slachtoffers van misdrijven treedt er een verharding op van de houding tegenover daders. Doordat het slachtoffer centraal staat worden emoties doorslaggevend in een rechtszaak. Maar: ‘Het strafrecht is geen vergeldingsmachine.’

Van wereldkampioen vluchtelingenopvang tot land vol twijfel. ‘Keulen’ heeft een einde gemaakt aan de ogenschijnlijk eensgezinde barmhartigheid van de Duitsers. Hoe het asieldebat de Duitsers een spiegel voorhoudt en diepe verdeeldheid zaait.

Het nationalisme rukt op in Europa. Van het virtuele succes van de PVV en de electorale opmars van Front National, tot de enorme verkiezingszege van de nationaal conservatieven in Polen. Historicus Henri Beunders trekt een parallel met 1914, de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. ‘Ik maak me ernstig zorgen over de  toekomst van de Europese Unie’.

Geheel in lijn met de ‘participatiesamenleving’ die het kabinet-Rutte II voor ogen heeft, proberen talloze burgerplatforms de lokale democratie te revitaliseren. Maar de politiek doet er vooralsnog niets mee.

Henri Beunders, ooit correspondent in Berlijn, reist door Duitsland en beschrijft in brieven aan het Duitsland Instituut hoe het land ervoor staat.

Link naar column 1: Berlijn
Link naar column 2: München
Link naar column 3: Merkel

Vernieuwing van de democratie is onontkoombaar, maar te hoge verwachtingen kunnen omslaan in teleurstelling. Afgelopen zomer constateerde Henri Beunders in Amerika dat het politieke idee van de burgerbetrokkenheid weer terug is bij af.

De viering van 25 jaar eenheid in Duitsland is overschaduwd door de toestroom van vluchtelingen. De welkomstcultuur van begin september is omgeslagen in twijfel. ‘Onze Leitkultur mag niet ter discussie staan.’

Na de foto van peuter Alan op het strand van Turkije sloeg vooral in Noordwest-Europa machteloosheid jegens de vluchtelingen om in mededogen en hulpbereidheid. Maar nu is het in Europa ieder voor zich. Leidt overdadige moed tot roekeloosheid?

‘Een tijd ontdaan van geloof, maar doodsbenauwd voor scepsis’, zo typeerde John Stuart Mill het oude Victoriaanse Engeland. Anno nu lijkt politieke correctheid opnieuw de kern van de westerse cultuur te zijn.

De westerse film- en fantasy-cultuur is doordesemd van cynisme, van pakken wat je pakken kunt zonder enige moraal, desnoods met een bijl of mitrailleur. Zo is het leven om ons heen immers ook. Maar waarom kunnen wij de onthoofdingen van IS dan niet aanzien?

Welke gevolgen hebben nieuwe media voor onze blik op de wereld om ons heen? Velen koesterden er hoge verwachtingen van. De wereld zou een dorp worden; een universeel gesprekscentrum waarin mensen van heel diverse achtergronden dichter tot elkaar zouden worden gebracht. Het tegendeel is echter waar. De dominante tendens die nieuwe media vooralsnog lijken te bewerkstelligen is de mentale terugkeer naar het nationale, regionale en lokale. Zo fungeert internet weliswaar als een razendsnelle ‘pizzakoerier’ van informatie voor de uitruil van goederen en diensten, maar niet als platform voor dialoog en wederzijds begrip.

In 1979 drukte Christopher Lasch met een dreun een stempel op het leven van zijn Amerikaanse landgenoten. Hij hekelde hun hedonistische, materialistische zelfliefde. Anno 2014 is ‘narcisme’ opnieuw de grote zondebok. Iedereen schreeuwt op Facebook en Twitter om aandacht.

De mens beschikt over steeds nieuwe communicatiemiddelen, maar genetisch blijft hij dezelfde, met dezelfde angsten en verlangens als de eerste homo sapiens. Bestreed men elkaar vroeger met pamfletten en kronieken, tegenwoordig zijn de sociale media de uitlaatklep.

Het actieve burgerschap bloeit. We wachten niet langer op de overheid, daar hebben we meer last dan profijt van. Steeds meer Nederlanders willen zichzelf beturen. ‘Hoera voor de actieve, naar autonomie strevende burger die hart heeft voor de buurt, en voor zichzelf’.

Door internet kan iedereen op gelijkwaardige wijze meedoen aan het publieke debat, zodat vanzelf ‘de publieke opinie’ of zelfs ‘de volkswil’ zal komen bovenborrelen. De droom van Rousseau. Geruststellend is het niet.

Nederland kenmerkt zich niet meer door eenheid, maar door  verscheidenheid. Er is geen gedeelde moraal meer en iedereen vlucht naar  zijn eigen eilandje. Zeg me uw postcode en ik zal u zeggen wat u stemt.

De voorhoede van journalisten, schrijvers en kunstenaars heeft zich aangepast aan de commerciële mediacultuur. Wil een nieuwe culturele elite zich vormen, dan zal dat moeten gebeuren in isolement, ver weg van de media.

Het succes van het ‘Neda-filmpje’, dat de Iraanse protesten samenvatte, laat scherp zien dat hoe door moedwil, misverstand en toeval een beeld  kan uitgroeien tot een onsterfelijk icoon. Net als de foto’s van Che en  Obama. We hebben zulke bevroren momenten nodig.

Lees meer

“Vulnerability” and “tolerance” are pretty vague notions. A lot of suggestions, images, and good intentions cling to them, while scientific clarity is virtually absent. The same goes for the Netherlands. Abroad, my country had the image of a tolerant, liberal, and free society, a place where things could be said and done that were forbidden elsewhere. So the question is: how on earth did this country turn into a battlefield due to a clash of civilizations almost overnight?

I will try to explain to you how and why in the past decades the Netherlands became so vulnerable that in 2002 a political revolt broke out quite unexpectedly, a revolt that lasted for years and still is not over yet. The crisis resulted in two people becoming victims of political killings, while a third had to flee the country. Because all three of these people were liberal individualists who criticized two types of religion—the political-cultural left, or “Red Church,” and fundamentalist Islam—I will refer to them as the unholy trinity, an unholy trinity that had to be exorcized to restore the peace.

De eigen nieuwsgaring door Nederlandse media in Irak staat in verhouding tot de hoeveelheid meningen, analyses, hoofdartikelen en columns als een dwerg tot een reus. Een wanverhouding dus. Met name op televisie wreekt zich deze wanverhouding. Het resultaat is namelijk dat de tv vooral beelden uitzendt die het binnenkrijgt van persbureaus of Al Jazeera of, helemaal gratis, van de kant van terroristen zelf die de camera graag hanteren in hun strijd. Het zijn vooral beelden van aanslagen, of van gegijzelde burgers van lidstaten van de Coalition of the Willing die hun regering smeken om in te gaan op de eisen van de gijzelnemers. Deze dubieuze emo-tv kan alleen maar het gevoel versterken dat Amerika, en Nederland ook, in een steeds uitzichtlozer oorlog is beland waaruit we zo snel mogelijk moeten terugtrekken.

Verder lezen “Irak: Nederlandse media gijzelen zichzelf”

‘Like all other nations the Dutch secretly think that they are a little smarter than the rest. But a difference with other countries is that for centuries our greatest minds have excelled at creating doubt about our national identity’. This quote is by H.M. van den Brink, the editor of a special issue (2004) of De Gids, the oldest literary and cultural monthly magazine in the Netherlands dedicated to ‘misunderstandings about the Netherlands’. I wrote about one of these misunderstandings: the self-perception as a purely altruistic anti-colonial country. After the shock of ‘the multicultural drama’ and the upheavals of the first years of the new century we have to consider the possibility that the long colonial history has left one invisible scar: a longing for ghettos.

De terreuraanslagen op elf september 2001 leidde tot veel beschouwingen. In Trouw beschreef ik de visuele aspecten ervan in ‘Het opgeblazen beeld’.

Download this publication:

Het werk van Henri Beunders lijkt een oorlogsverklaring aan mensen die de voorkeur geven aan de ‘hoge’ cultuur boven de populaire cultuur. Hij bekritiseert het schijnheilig denken, de zelfgenoegzaamheid en de luiheid van de ‘elite’. “Mensen die alleen naar pulp kijken, vind ik zielig, maar mensen die alleen maar naar Buitenhof kijken, vind ik net zo zielig.”

Rob Hartmans