Aldus luidt de opdracht van dit boek, afkomstig uit Faust van Goethe. Een volkomen terecht citaat. De “Hen” zijn de fanatieke fantasten en “het onmogelijke” zijn de plannen die ze wilden verwerkelijken. Die mensen en hun ideeën komen niet uit het heden, maar uit het verleden. Beunders zoekt het in een beperkte tijdsperiode: het Interbellum, dus beginnend aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Het einde zou dan het begin van de Tweede Wereldoorlog moeten zijn, maar de auteur breekt de periode af bij de verkiezingswinst van Hitler in 1933. Wat die tijd betreft, had het ook in het nu kunnen spelen, wat het contemporaine komt wel heel erg overeen met het verleden. “In de jaren twintig ontstaat het moderne leven van nu. Voor wie in de verhalen paralellen zoekt met vandaag, zal ze vinden.” Dat laat de auteur ook gelden voor de personen: “Degenen die we in dit boek ontmoeten, lijken uiteindelijk verdacht veel op de wezens die we al wel kennen: onszelf.”
Fantasie versus realiteit
De omvang van het boek geeft aan dat het tijdperk behoorlijk veel fantasten heeft opgeleverd, waarvan er velen een ruimere fantasie ontplooiden dan Jules Verne, zegt Beunders. “… fantasie in de betekenis van verbeeldingskracht is nodig om de wereld te begrijpen …”. De auteur wil dat we zijn boek op een bepaalde manier zien. Hij vergelijkt het met een “doorkijkspiegel”. “We kunnen dan zien wat iedereen nu zoal doet en denkt, en goedpraat”. En dat geldt volgens Beunders zeker in de gehanteerde periode van het Interbellum. Hij gebruikt daarom twee personen in heel het boek om dit te illustreren: Cornelis Lely van de afsluiting en (gedeeltelijke) drooglegging van de Zuiderzee en de Duitse architect Herman Sörgel. Die laatste wilde de Middellandse Zee van een afsluiting tussen Gibraltar en de Afrikaanse kust voorzien en daarna de gehele zee droogleggen en daarmee “alle Europese problemen van energie en landwinnen … oplossen”.
De plannen
In tien hoofdstukken schetst Beunders de plannen met bijbehorende personages die hij bij zijn onderzoek heeft kunnen vinden. Ze allemaal doornemen – bijna van encyclopedische grootte – zou een veel te uitgebreide bespreking opleveren, daarom nu een kleine keuze. Direct aan het begin van het eerste hoofdstuk merkt de auteur op dat veel van de inhoud onbegrijpelijk zou zijn als, niet een indruk van de omstandigheden van die tijd gegeven worden. Waarmee dit boek tegelijk een soort geschiedenisboek van het Interbellum wordt.
Water
Het eerste deel “De Watertemmers” laat zien hoe we “ons gevecht met het water kunnen winnen”. Niet alleen de twee bovengenoemde heren en hun plannen komen aan bod, maar ook de problemen met de Mississippi en het Land van Maas en Waal (Herman de Man – Het wassende water) met beide overstromingen waartegen iets gedaan moet worden. He laatste probleem vormt eigenlijk een aanzet tot de Zuiderzeewerken. We zien als lezer verder hoe Herman Sörgel zijn plan over de Middellandse Zee had uitgewerkt. Hij kreeg echter geen poot aan de grond, meer bleef erin geloven, zelfs nog op hogere leeftijd na de Tweede Wereldoorlog.
Natuur
“Natuur? Natuurlijk!!” schotelt de vraag: “… wordt de techniek de redder van de aarde en ‘de natuur’? Of de vernietiger ervan? Beginnend, staan hierin twee personen tegenover elkaar, waarvan de eerste al kennen: Herman Sörgel. Zijn opponent is Oswald Spengler, beroemd om zijn boek De ondergang van het Avondland (1918) waarin hij betoogt: “… elke cultuur is als een plant, komt op, bloeit, verwelkt, sterft. Daar is geen ontkomen aan.” Spengler beweert dat het voornoemde proces door de techniek in een versnelling terecht zal komen en dus niet tot redder uitgeroepen kan worden. Daarnaast worden de ideeën van Jac. P. Thijsse behandeld. Ook hier gaat water weer een rol spelen: bij het beheersen van de loop van een rivier in onze omgeving tot de waterkracht (stuwdammen) gebruiken voor energiewinning. Om nog maar niet te spreken over de ‘oerknal’ van George Lemaître de kernenergie van Hans Dominik en de ontijzing van Groenland. Ook hier weer de echte fantasten zoals Koestler met de eeuwig durende gloeilamp.
Toekomst
In het laatste hoofdstuk “Hoe verder” laat Beunders zien waartoe alles leidt of zou kunnen leiden. Hij geeft de fantasten een compliment door te zeggen dat ze niet zouden bestaan zonder “durf en onbevreesheid voor mislukking”. Hij beschrijft de verdere ávonturen van Herman Sörgel en Cornelis Lely. En komt tot een conclusie waarmee de lezer het eens of oneens kan zijn. Hij heeft wel de bouwstenen daartoe aangedragen.
Stijl
Beunders is een vlotte verteller. Zijn taalgebruik sluit aan bij de gemiddelde lezer, hoewel het onderwerp zou kunnen leiden tot het gebruik van veel vakjargon. Dat is beslist niet het geval. Waar nodig verklaart hij wat verklaart dient te worden voor een beter begrip. Dat daarbij enkele herhalingen worden gebruikt, zullen we hem niet kwalijk nemen. Hij houdt zeker van (filosofische) citaten, zoals in zijn epiloog. Maar ze hebben wel direct betrekking op de inhoud. Søren Kierkegaard: “Het leven kan alleen maar achterwaarts worden begrepen, terwijl we het voorwaarts moeten leven” en Maarten Luther: “Als morgen de wereld vergaat, plant ik vanmiddag nog een appelboom.” Het is een prettig boek om in gedeelten te lezen, niet in één adem!
Bijkomstig
Het boek heeft een handig personenregister een aanwijzingen voor verder te lezen als iets je interesseert. Voor de bronnen e.d. wordt verwezen naar de website.
Vincent Bijlo leidde het eerste debat van ‘Welling-gelichte kringen’ in Café Welling in Amsterdam, op zondag 21 september 2025.
Een initiatief van het blad Argus. Ik gaf de aftrap met een korte column.
Daarna volgde een gesprek met Robbert Dijkgraaf, oud-minister en nu hoogleraar Wetenschap en Maatschappij.
Het gesprek is terug te beluisteren via www.arguspers.nl.
PS
De column werd uitgesproken vóór het door Trump bereikte bestand tussen Israël en Hamas op 13 oktober 2025.
Trump verdient hierom, hoe tijdelijk ook, een herwaardering.
Daarover een volgende keer.
Argus vroeg me of ik wat over mijn nieuwe boek wilde vertellen. Geen samenvatting van de inhoud, maar een schets van de dilemma’s waar een schrijver voor komt te staan nadat Het Idee is geboren. Dus tijdens de research, en vooral en De Vorm.
Mijn verhaal gaat over het komen in de juiste stemming: via inleving in het ‘Umfeld’, wat letterlijk moet worden genomen.
Dat kostte veel trap-, wandel- en zwemkilometers.
Allemaal voor The Flow!
Het stuk staat op p. 8 en 9.
En ik mag de rest van het blad van deze journalistieke toppers – die ooit ook als fantasten begonnen – er kado bij doen.
Wat willen fantasten nog meer?
Louise O. Fresco:
”Henri Beunders laat zien waarom juist in tijden van verwarring die onwaarschijnlijke, rare maar slimme fanatieke fantasten ons op een nieuw spoor kunnen zetten”.
Fanatieke Fantasten onthult hoe de drang om de wereld te redden steeds nieuwe gedaanten aanneemt — en hoe ambitie kan omslaan in grootheidswaan.
Verschijnt 30 mei 2025 (Walburg Pers),
Wie de fanatieke fantasten van gisteren begrijpt, herkent die van vandaag en morgen beter. De goede en de kwade.
Zo’n honderd jaar geleden ijverden gedreven visionairs als ingenieur Cornelis Lely en architect Herman Sörgel voor het verbeteren van de wereld door plannen om zeeën af te sluiten, continenten om te vormen, het klimaat te sturen. In hun ontembare ambitie waren ze niet alleen. Op allerlei gebied stonden markante figuren op met voorstelbare en onvoorstelbare ideeën. Over de architectuur, over de vrouw, over de genezing van de mens, over de natuur, over de techniek, kortom over de vraag hoe het beter kan met ons mensen en de wereld om ons heen.
Henri Beunders brengt deze personen en bewegingen tot leven in meeslepende verhalen over wilskracht en waanzin, hoop en overmoed, gunstige ontwikkeling en fnuikend gevaar. Lees over hun successen en mislukkingen en ontdek de parallellen in het heden. Want vandaag herkennen we de erfgenamen van de fanatieke fantasten in met zichzelf ingenomen leiders die ‘orde’ willen, soms via oorlog, en niet zelden het omgekeerde, zoals chaos, creëren. En in even geniale avonturiers en multimiljardairs die onze aarde willen beheersen, of planeten verderop willen koloniseren.
*
Fanatieke Fantasten onthult hoe de drang om de wereld te redden steeds nieuwe gedaanten aanneemt — en hoe ambitie kan omslaan in grootheidswaan.
Louise O. Fresco:
”Henri Beunders laat zien waarom juist in tijden van verwarring die onwaarschijnlijke, rare maar slimme fanatieke fantasten ons op een nieuw spoor kunnen zetten”.
Wie de fanatieke fantasten van gisteren begrijpt, herkent die van vandaag en morgen beter. De goede en de kwade.
Zo’n honderd jaar geleden ijverden gedreven visionairs als Cornelis Lely en Herman Sörgel voor het verbeteren van de wereld door plannen om zeeën af te sluiten, continenten om te vormen, het klimaat te sturen. In hun ontembare ambitie waren ze niet alleen. Op allerlei gebied stonden markante figuren op met voorstelbare en onvoorstelbare ideeën. Over de architectuur, over de vrouw, over de genezing van de mens, over de natuur, over de techniek, kortom over de vraag hoe het beter kan met ons mensen en de wereld om ons heen.
Henri Beunders brengt deze personen en bewegingen tot leven in meeslepende verhalen over wilskracht en waanzin, hoop en overmoed, gunstige ontwikkeling en fnuikend gevaar. Lees over hun successen en mislukkingen en ontdek de parallellen in het heden. Want vandaag herkennen we de erfgenamen van de fanatieke fantasten in met zichzelf ingenomen leiders die ‘orde’ willen, soms via oorlog, en niet zelden het omgekeerde, zoals chaos, creëren. En in even geniale avonturiers en multimiljardairs die onze aarde willen beheersen, of planeten verderop willen koloniseren.
Fanatieke Fantasten. Dromen over het redden van de wereld. Walburg Pers. Verschijnt 30 mei 2025.
Op de Dies – de dag van de oprichting van de universiteit – van mijn Erasmus Universiteit Rotterdam werd een symposium gehouden onder de overkoepelende titel:
‘Zijn we niet bezig allemaal een beetje gek aan het worden?’
Mijn lezing droeg als titel:
‘We leven van fictie, niet van feiten’.
Hieronder is deze als pdf bijgevoegd.
Wie ook de andere lezingen wil horen, kan deze link kopiëren die naar de registratie van het symposium voert – deo volente dan – en ook lezingen bevat van collega-hoogleraren socioloog Han Entzinger over de migratiemythe en internationaal jurist Jaap de Zwaan over de noodzaak van intensivering van de Europese Unie.
https://eur.cloud.panopto.eu/Panopto/Pages/Viewer.aspx?id=ab83811b-672b-4e6c-af47-b21a0088fc18&start=4666.999724254998
De behoefte creëert De Sterke Leider. In vredige en voorspoedige tijden laten we een soort veredelde boekhouder premier of president worden. Dan gaan we ons ook liever bezig met het ‘in de markt zetten’ van de BV IK.
In verwarde en frustrerende tijden beseffen we dat we het zelf helemaal niet redden om te worden wie we willen. Dan kiezen we iemand die in zo weinig mogelijk op ons lijkt. De rijke, de gladjanus, de Bokito, de orator, de meest onbeschaamde. Met de mooist klinkende beloftes.
Maar het idee dat politiek nu alleen nog maar theater is waarin de ‘performer’ wint die zich het beste kan voordoen, vergist zich.
Het is de schijn, natuurlijk, die het applaus oplevert, wie het beste een rol speelt. Maar het gaat niet minder om de successen.
Dit was de kern van het advies dat Machiavelli aan De Vorst geeft hoe de macht te behouden en de Staat te voeren:
‘Iedereen ziet wat je schijnt, weinigen voelen wat je bent’.
Maar hij voegt er direct aan toe:
‘Bij de daden van alle mensen (…) kijkt men altijd naar het uiteindelijke resultaat’.
Over deze ‘psychopolitiek’ van de macht praat ik in een aflevering van Nieuwe Ankers met Paul van Liempt.
Is er sprake van ‘Koekoek Eenzang’ in de media?
We hebben het over de kwaliteitsmedia. Hiertoe worden intussen de Publieke Omroep en het AD en De Telegraaf ook gerekend.
We hebben het dus over de ‘massamedia’, hoewel dit een begrip van gisteren aan het worden is.
Moeten we niet ook de mediaberichten van de universiteiten en de actiegroepen ertoe rekenen? En succesvolle sociale media?
Hoe dan ook:
‘Intellectueel conformisme’.
Zo noemde de Canadese intellectueel en oud-politicus Michael Ignatieff onlangs de zich progressief noemende kringen in zijn Canada en Amerika.
Dat was in het Amsterdamse debatcentrum De Balie.
Ik noem de houding van vrijwel álle kleine en grote mediaplatforms – dus ook Google e.d. zo: ‘Commercieel conformisme’.
Is dit niet een vorm van cynisme dat als een politieke boemerang terugkomt? Bijvoorbeeld in de vorm van toenemende polarisatie?
Hierover en over andere aanpalende zaken praat ik met Frank van Hoorn, maker van de podcast ‘Koekoek Eenzang’.
Via de link hieronder te beluisteren.
Of ga naar zijn website: www.queneau.nl.
Daar zijn meer gesprekken te beluisteren.
De Duitse stijl van architectuur en design die bekend staat als ‘Bauhaus’ geldt als de bakermat van de moderne ‘international style’: het huis moet een ‘woonmachine’ zijn. Liefst helemaal wit, rechthoekige glazen ruiten van vloer tot plafond, net een plat dak erop, roestvrij stalen stoelen erbinnen, geen schilderij aan de muur. Veel wolkenkrabbers van na 1945 stralen deze ‘nieuwe zakelijkheid’ uit. Ook al gingen aan Bauhaus architecten als onze H.P. Berlage en in Amerika Frank Lloyd Wright voor.
Door het verbod in 1933 door de nazi’s van Bauhaus als ‘undeutsch’ geldt deze in 1919 opgerichte kunst-, design- en bouwacademie Bauhaus als heilig in Duitsland. Want: antinazi en modern, democratisch en ‘Weltoffen’.
Drie tentoonstellingen tegelijk in de geboortestad van Bauhaus, Weimar, worden nu voor het eerst kritische kanttekeningen geplaatst bij al die beroemde architecten en designers uit de school van Walter Gropius en Marcel Breuer. Menigeen gedroeg zich na 1933 namelijk niet zo antinazi als gedacht.
Sommige kunstenaars, zoals schrijvers, hebben geen Macht nodig om iets op papier te zetten, ze kunnen het zonder veel kosten ook zelf wel verspreiden. Architecten hebben Macht – lees: geld en faciliteiten, dus politiek – nodig om hun werk te realiseren/. Designers hebben fabrikanten nodig. Dat leidt tot compromissen, soms tot collaboratie met de machthebbers.
Kortom, Weimar is zeker nu een bezoek meer dan waard.
Amerika is het enige land ter wereld met ‘funny violence’, grappig geweld. In cartoons, tekenfilms, en natuurlijk de Hollywoodfilms. Zeker de postmoderne HaHaHa!-films van Quentin Tarantino vanaf de jaren negentig. ‘Civil War‘, een film over een burgeroorlog die in de VS is uitgebroken – vandaag, of anders morgen wel – wil niet grappig zijn.
De film is een grabbelton van geweldsscènes uit oude films, en oude verhalen over oorlogscorrespondenten, zoals Lee Miller.
Het effect is eenzelfde soort ‘Pulp Fiction’. Haha, dat verwijst naar Apocalypse Now, haha, dat naar Under Fire, enzovoorts.
Wie wil verbeelden hoe een burgeroorlog kan beginnen, zou er beter aan doen, dit heel klein te laten beginnen.
In een gezin, in een buurt, op school, de sportclub.
En niet de hele geschiedenis van de oorlogsfilm en de oorlogsverslaggeving erbij te slepen.
Zie mijn artikel in het mooie blad Argus,
p.10-11
Velen die zich progressief of ‘links’ noemden lijken bedwelmd, zo niet helemaal de draad kwijt.
Sinds de enorme zege van de PVV in november.
En nu na de zeges van Donald Trump bij de eerste Republikeinse voorverkiezingen.
Waarom?Na alle polarisatie lijkt het geheim van Trump nu wat hij in Iowa plotseling riep:
Come Together!
We kennen het refrein van The Beatles:
Come Together. Right Now. Over Me.
(Want ik ben de sterkste).
Interviewer Paul van Liempt heeft een eigen Kanaal uitgeworpen. Nieuwe Ankers heet het.
Hij sprak met mij over mijn visie op de huidige journalistiek.
En over hoe een journalist zich in deze tijden het beste kan opstellen.:
als een huisvriend: Zelfbewust en dienstbaar.
Over de vraag hoe AI ons wereldbeeld, misschien wel ons hele bewustzijn, zal beïnvloeden een volgende keer..
Wanneer wordt een samenleving decadent?
Als de woorden ‘kansen’ en ‘prestatie’ en ‘positief mensbeeld’ taboe worden.
Als de oproep om ‘Een Sterke Staat’ het modewoord van de dag wordt.
Zo denken BN-ers als bestsellerauteur Joris Luyendijk.
Waarom? ‘Ik heb een vrij negatief mensbeeld ja’.
Dat heb ik niet.
Vandaar een essaytje over decadentie.
Alleen al in Amsterdam is het aantal tattooshops in tien jaar tijd gestegen van 94 naar 421. Zo blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel. Elders in het land is dezelfde toename te zien. Omroep Brabant meldt me dezelfde cijfers. En dat, als deze toename zich doorzet, er in Brabant over vijf jaar meer tattooshops zullen zijn dan supermarkten.
Mijn antwoord op de vraag waarom is dezelfde als die welke ik neerschreef in mijn boek ‘Optocht der Tattoos. De jacht op een betekenisvol bestaan’. In mijn antwoorden komen, merk ik, wel vaker de woorden ‘mode’, ‘conformisme’, ‘sociale media’ en ‘copycat-gedrag’ voor.
Eén antwoord moet ik ook nu nog schuldig blijven.
Namelijk op de vraag: ‘Wat komt hierna?’.
Misschien wordt het dankzij AI nóg gemakkelijker, en nóg leuker, om een héél geinig of kinky filmpje te posten. Ook van zichzelf zónder tattoos.
Misschien zal het jaar 2024 hier enige voortekenen van geven.
Hoe dan ook, een Olympisch mooi jaar toegewenst.
Uitgerekend rond het 85e herdenkingsjaar van de Kristallnacht in Nazi-Duitsland wordt de slachtpartij door Hamas op 7 oktober 2023 op joden door sommige schrijvers teruggebracht tot een ‘gewone’ terreurdaad, een in een lange rij. Dit was geen pogrom, want pogroms zijn van alle tijden. Of zoiets.
Migratiegeleeerde Leo Lucassen schreef deze poging tot vergoelijking op in dagblad Trouw.
Mijn stuk is een repliek.
Dat iedereen zo maar mag vinden wat hij vindt, dat vinden fictie-filosofen als Rob Wijnberg ingewikkeld.
Of ze worden er ‘moe van’ zoals Ilja Leonard Pfeijffer.
Dit soort populaire meningen zijn ondemocratisch, zelfs ongrondwettelijk en mogelijk autoritair.
In onze grondwet staat immers niets over ‘feiten’, de plicht tot objectiviteit of de onderbouwing van een mening.
Artikel 7.1 luidt:
‘Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’.
Vroeger heette het:
‘De vrijheid van de pers is er voor hen die er een bezitten’.
Nu heeft iedereen een drukpers.
De kakafonie die dit oplevert, moet opgelost worden met de meest geloofwaardige meningen.
Uit het verkiezingsprogramma van partij Volt:
‘AI-trainingscentra’, hyperloop, ‘kwantumbestendige overheid’, ‘groene fix-teams’ en allerlei hubs en Deltaplannen om de zero-pollution ambition te halen.
Hier wordt De Nieuwe Mens gefabriceerd.
En net als het monster van Frankenstein gebeurt dat door De Wetenschap..
Conclusie:
Uitkijken geblazen met deze zwakstroomdenkers van Volt.
Almaar meer mensen slikken vitaminen- of mineralenpillen om gezond te zijn of te worden. Of om te dénken dat ze het worden? Waarom?
Een gesprek met de onvolprezen Vlaamse radiomaakstster Sofie Lemaire – ‘De wereld van Sofie’ – over het verschil tussen de ‘weg van deze wereld’-sfeer van een halve eeuw geleden – Wein, Weib und Gesang, en veel sigaretten – en de vergoddelijkte mens van nu die heimelijk in de badkamer een handvol pillen, poeders, drankjes en tabletten naar binnen gooit.
Mijn conclusie:
Zeker als het gaat om onze gezondheid zijn wij, moderne mensen van nu, nog bijna net zo bijgelovig als de middeleeuwer. De ‘handelaren van de twijfel’ – Big Farma – maken hier gretig gebruik van: als je dit supergoedje niét slikt doe je jezelf te kort! De geslaagde medemens ging Henk & Ingrid hierin voor, met alle alternatieve geneeswijzen, kurkuma en himalayazout en wat niet al.
De gestaag dalende curve van het gebruik van alcohol en tabak sinds, zeg, 1980, gaat bijna evenredig gepaard met een stijgende curve in obesitas, anorexia en depressiviteit, met de bijbehorende veel zwaardere medicamenten. Er moet blijkbaar wat in, in ons mens, halffabrikaat van nature, maar vol van verlangen.
De waan heeft een onoverwinnelijke waarheid. Voor zolang als het duurt.
Al sinds jaar en dag bestaat er het N-word. Minder taboe is het M-woord, de M van Macht.
Maar toch, het is een riskant woord voor een politicus om te gebruiken. Het ruikt naar Poetin of Trump.
Frans Timmermans wil macht, zegt hij.
Maar hij weet nog niet wat hij daarmee precies wil doen.
Pieter Omtzigt wil juist de macht bedwingen ten gunste van de moraal.
Wie vindt de balans, daarover gaat het komende maanden.
Voor de aard van de komende verkiezingscampagne houd ik mijn hart vast.
Grote namen als Dilan Yesilgöz (links geweest) en Pieter Omzigt (Oud-CDAér) zijn in enig opzicht afvallige te noemen.
En op afvalligheid volgt meestal haat, karaktermoord en canceling:
het felst uit eigen kring.
‘Dé Kloof’ bestaat eigenlijk niet, maar wordt wel zo gevoeld.
In Nederland, maar ook in Duitsland, geven de ‘afgehaakten’ een noodsignaal af:
ze zouden graag aangehaakt willen worden.
De eerste lezing die ik jaren geleden gaf over mijn toenmalige project Optocht der Tattoos was voor de Lions van Scherpenzeel en omstreken.
Nu heeft de lokale krant een artikeltje gewijd aan het fenomeen tattoo op de Biblebelt.
Best leuk eigenlijk.
Wat verlangt de doorsneemens van ‘de politiek’? Een beetje rust en een beetje vooruitgang?
Of wil hij of zij er zelf aan meewerken dat de omgeving, tot de hele wereld toe, wordt zoals die het liefst wordt beleefd?
Nu de topleiders van de huidige Nederlandse politieke democratie de een na de ander het bijltje erbij neergooien, is deze vraag van actuut belang.
Daarom kocht ik nieuwsgierig het boekje ‘Democratie is niet voor bange mensen’.
En raakte teleurgesteld. Door de angst, zo niet hysterie, over ‘het klimaat’ lijkt de auteur helemaal niet meer bezig met ‘de democratie’.
Dit is een gevaarlijke ontwikkeling.
Juist nu horen we voluit achter de democratische rechtsstaat te gaan staan.
Helaas nu actueel:
Uit HP/De Tijd van 4 november 2022: Vandaag op de zeepkist: er wordt steeds meer rekening gehouden met een verwoesting van de grote dam in de rivier de Dnepr in de Zuid-Oekraïense regio Cherson.
De stuwdammen in die rivier zijn voor de Russen altijd de droom en de nachtmerrie geweest, trots én vernedering.
‘Oekraïne kan zich opmaken voor het ergste’, schrijft Henri Beunders.
Kunst is politiek, zeggen sommige kunstenaars. Sterker, kunst is macht. Dan levert staatsmacht dus de beste kunst op.
En is bij de ‘onthulling’ van de uitgebrande Russische tank op het Leidseplein in Amsterdam de burgemeester de beste opperstalmeester.
Dat laatste bleek ook.
Bij het lezen en horen van de toespraak hoort echter wel de achtergrond bij het gegeven dat Femke Halsema zo’n fan is van provocatieve revolutionaire kunst.
Deze achtergrond is hier te lezen.
Als professionals met elkaar spreken over de invloed van de samenleving en dé politiek en ‘de media’ op het functioneren van forensische psychiaters en psychologen.
Hiertoe organiseert de Stichting pro Justitia elk jaar een Masterclass in Davos. Dit jaar van 9 tot 12 maart 2023 onder leiding van Ybo Buruma, raadsheer bij de Hoge Raad.
Mijn rol was een lezing te geven over de mechanisme die van invloed zijn in de huidige mediamaatschappij van invloed zijn op de rapporteurs over (mogelijke) TBS-patiënten. En op de communicatie tussen de rapporteurs en de Rechterlijke Macht.
Een tattoo laten zetten was vroeger een teken van verzet. Nu de tatoeage bijna wereldwijd een alom aanwezige versiering is op de huid, meestal om ‘iets te laten zien’, is de tattoo zelf niet langer een zeer opmerkelijk teken. Maar wordt steeds belangrijker wélke tekens er wel en welke tekens er niét worden geaccepteerd, door ‘de ander’, of door de Staat, d.w.z. het Wetboek van Strafrecht. Wanneer wordt een tatoeage een belediging, en wanneer ‘culturele toe-eigening?
Hierover gaf ik op 26 april 2023 een lezing op de TU Delft voor internationale studenten.
Welke beesten laten mensen zoal op hun huid tatoeëren? En welke betekenis hebben die?
Over de werkelijkheid en de fantasie van het ingeëtste ‘Book of Beasts’ anno nu gaf ik op 23 april 2023 in de Stadsschouwburg van Mechelen een lezing.
Ter gelegenheid van de Erfgoeddag in België.
Op de Business University Nyenrode in Breukelen gaf ik op 25 juni 2022 een lezing over mijn boek OPTOCHT DER TATTOOS voor de Nederlandse Vereniging van Esthetische Laserspecialisten, Dala.
In oktober 2022 gaf ik een meerdaagse in-hous-workshop in Bologna over de veranderende rol van organisaties en functionarissen in de mediamaatschappij.
In dit geval voor Nederlandse ‘financials’ van wie de rol en zichtbaarheid binnen de eigen organisatie steeds belangrijker wordt, en die in de samenleving en ‘de politiek’ steeds zichtbaarder worden, en gevoeliger voor kritiek.
Het belang van ‘mediabewustzijn’ neemt daardoor toe. De noodzaak om een veelzijdige en gevoelige kijk te verwerven op de wereld om ons heen dus ook.
In sociaalpsychologisch opzicht is de huidige inflatie een zeer onderschat fenomeen.
Het is nu precies honderd jaar geleden dat in Duitsland de hyperinflatie in de overdrive ging, en ‘het einde van het geld’ betekende.
Deze ‘Umwertung aller Werte’ droeg bij aan de opkomst van Hitler, en uiteindelijk aan Auschwitz.
Want geld is geloof, en als het geloof wegvalt, betekent 6 miljoen ook niet veel.
Dan verliest alles zijn betekenis, dan regeert de wanhoop, roept men om een verlosser.
‘In het Westen lieten eerst recalcitrante popmusici tattoos zetten, gevolgd door topsporters, en ten slotte (bijna) iedereen’.
NRC bracht op 18/19 februari 2023 een Leven-special over tatoeages.
Hierbij mijn bijdrage.
Sommige therapeuten klagen dat wij met zijn allen altijd te positief moeten zijn, ook als het tegenzit.
De Wereld van Sophie, een fijn Vlaams radioprogramma op VRT1, besteedde hier aandacht aan.
Aan mij de vraag wat de zon en schaduw is van de eis van positiviteit in onze kapitalistische turbowereld.
Het werd een lang antwoord.
Hier te beluisteren.
Dank, Sophie Lemaire.
In de strijd rond Cherson heeft de stuwdam in de Dnepr een gigawatt emotionele lading voor zowel de Russen als de Oekraïners.
Als deze wordt opgeblazen stroomt het stuwmeer ter grootte van het Comomeer naar zee, in een tsunami van vele meters hoog.
En neemt het koelwater van de kerncentrale bij Zaporizja mee.
Sinds de jaren zeventig is het steeds aantrekkelijker geworden om je als slachtoffer te presenteren.
Voor minderheden is een slachtofferstatus zelfs bijna een morele plicht geworden, niet zelden tegen wil en dank.
Waar komt dit verschijnsel vandaan, wat zijn de nadelen, en waar houdt dit op?
‘De vraag is: wat is genoeg erkenning?’
Hier probeer ik antwoorden te vinden, in een artikel van Bina Ayar.
De tournee van oscar- en nobelprijswinnaar Bob Dylan is een wereldwijde veldprediking voor de waarden van de Oudheid en het Christendom.
Hij is een boven de aarde en eeuwen zwevende engel geworden, misschien wel een engel der wrake.
Mijn impressie van zijn optreden in Afas Live, 17 oktober 2022.
De Bijlmerramp, de Deventer moordzaak:
filmmakers zijn dol op het verbeelden van historische verhalen.
Is het erg als de feiten daarbij niet altijd strikt worden gevolgd?
HP/De Tijd, 5 augustus 2022
‘Vandaag op onze zeepkist: Henri Beunders ziet met lede ogen aan hoe de tendens in de media de laatste jaren is omgeslagen en columnisten vurige pleidooien voor censuur van onwelgevallige geluiden houden. ‘Wie zo happig is om op weg naar een veiliger wereld niet de dialoog te zoeken, maar ál het onbetamelijke, onwelvoeglijke en onwelkome te verbieden, kan morgen zelf een spreek- of publicatieverbod verwachten.’
De boerenprotesten versterken de kloof tussen stad en platteland, zelfs is er een kier te zien tussen koning en premier.
De publieke opinie is grillig als het weer. Wisselende bewolking verdoezelt de oplopende temperatuur van de aarde en aardbewoners eronder.
Een weerbericht over de hoge- en lagedrukgebieden.
Zijn we door de komst van sociale media meer met ons imago bezig dan vroeger? En is ons imago tegelijkertijd ook niet super kwetsbaar net door die sociale media waar iedereen heel gemakkelijk zomaar eender wat over jou kan gaan beweren? Henri Beunders is mentaliteitshistoricus en hoogleraar ontwikkelingen in de publieke opinie (Erasmus Universiteit Rotterdam).
De rechtszaak Depp vs Heard is een wereldwijde blockbuster.
De inzet is smaad.
De kern is de vraag hoe wij als wereldburgers ons moeten gedragen op internet.
Deze vragen hoorde je steeds vaker: ‘Help, mijn dochter wil een tattoo!’, of: ‘Mijn schoonzoon heeft tattoos op zijn gezicht, hoe moet ik hier op reageren?’
Vroeger zag je tatoeages vooral bij prostituees, zeelui en criminelen, of juist bij een kleine aristocratische elite. Nu hebben mensen in alle soorten en maten ze.
Hoe brak de tattoo door bij het grote publiek?
Dit artikel in Quest gaat er over, naar aanleiding van mijn boek ”Optocht der tattoos. Jacht op een betekenisvol bestaan’.
Het is een studie geworden over ‘de publieke opinie’ sinds ‘de jaren zestig’, over de veranderlijkheid van wat mooi en lelijk is, en ook over de rol van celebrities en de media.
Waar winnaars achteroverleunen, kijken verliezers als Poetin de toekomst in.
Hij deed dat al vanaf de val van de Muur.
In het verlangen zijn eigen ego en het tsarenrijk te herstellen.
De mens moet krachtig worden, om op zijn/haar intuïtie te kunnen vertrouwen als het moet.
Dat is mijn antwoord op auteurs als Rutger Bregman die zeggen dat de mensheid i.h.a. wel ok is.
En op auteurs als Arnon Grunberg die – frappez toujours – schrijven dat de mensheid sowieso niet deugt.
Experts die de toekomst voorspellen zijn als chimpansees die met een pijltje naar een dartbord gooien.
Ze raken soms het bord niet eens. Betrokken burgers met gevoel voor cijfers en waarschijnlijkheid doen het beter.
Er is sprake van een opmerkelijk tweesporenbeleid bij de massamedia.
Enerzijds een versterkte neiging tot emotionalisering (slavernij, klimaat)
en juist een versterkte neiging naar feitelijkheid als het gaat om corona en het overheidsbeleid.
De reden:
Beide strategieën leveren geld op.
Het gevolg: commercieel conformisme
NB Het artikel staat op p. 10.
Maar ik geef het hele blad in pdf weer.
Omdat het alleen op papier verschijnt. En omdat ik best wat reclame wil maken voor dit unieke niet-commerciële blad.
Wat moet de reactie zijn na een terreuraanslag als op het vliegveld van Kabul, in de laatste dagen van de Westerse presentie?
Wraak?
Mijn stelling:
‘Wraak kan averechts werken. Je wordt namelijk van slachtoffer zelf dader’.
Soms moet je een oud stuk, dit stamt uit 2015, uit de la halen.
Mijn eigen ervaringen in Afghanistan, en het wijken van het Westen voor intolerantie zijn de aanleiding.
Ofwel: ‘De magneetwerking van de hysterie’.
‘Bananenmonarchie’ klinkt het in Kamerdebatten. Eurovisie Songfestival is een Hoogmis/Carnaval van diversiteit geworden.
En het EK bevestigt het nog eens: zowel de spelers op het groene altaar, als de fans op de tribunes zijn acteurs geworden.
Maar wat vieren we eigenlijk? Onszelf?
Hoe dit ook zij, we leven in hysterische tijden.
Alleen verbazing kan ons tot rede brengen.
BNR-radio/podcast heeft elke week een dagelijkse serie gesprekken over een thema, the Big Five gedoopt. Dit keer over het strafrecht, met een chef reclassering, oud-directeur Gevangenis, Officier van Justitie, een strafpleiter.
Art Rooijakkers en ik spraken over mijn boek Hoeveel recht heeft de emotie?
De enorme hoeveelheid desinformatie die wordt verspreid via sociale media en andere platformen zorgt ervoor dat veel mensen sceptisch worden als het aankomt op nieuws, en ook de traditionele nieuwsorganisaties. Terwijl die media juist ook onmisbaar zijn in de samenleving. De uitdaging is daarom deze: hoe kunnen we oude en nieuwe techniek inzetten in het belang van kwaliteitsjournalistiek? En hoe zorg je dat we nog het verschil kunnen zien tussen ‘echt’ en nepnieuws?
Uitdager van de vierde uitzending van BNR Slimme Koppen is Henri Beunders historicus en emeritus hoogleraar Ontwikkelingen in de Publieke Opinie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij ziet meer heil in het vrijwillig beperken van het dagelijkse media-bombardement. En heeft daar een formule voor. Zo kunnen we vaker afwegen wat wel en niet voor ons van belang is. Dat voorkomt teveel stress, en dus vatbaarheid voor nepnieuws.
De Slimme Koppen van deze uitzending zijn Boris Veldhuijzen van Zanten oprichter en CEO van The Next Web en Job Tupan senior adviseur van Diversion Bureau voor Maatschappelijke Innovatie. Zij hebben zowel innovatieve als sociale ideeën om de uitdaging op te lossen. Weten welke dat zijn? Luister dan de podcast!
In BNR Slimme Koppen gaat Diana Matroos op zoek naar innovatieve oplossingen voor belangrijke thema’s. Abonneren via: www.bnr.nl/slimmekoppen.
HP/De Tijd. zie ook: https://binamedia.nl - 23 maart 2021
Iedereen zijn eigen hokje
Hoewel het individu in theorie bevrijd is, is de neiging om mensen in hokjes in te delen op basis van hun opvattingen de afgelopen jaren steeds sterker geworden. Tegenstellingen worden hierdoor verder uitvergroot: je bent ‘woke’ of een racist – of, in tijden van corona: je bent een wappie of een schaap. Waar komt dit verschijnsel vandaan, en wat kunnen we eraan doen?
Gepubliceerd op:Geplaatst in de volgende categorieën:
400 jaar na zijn ontsnapping… de lessen van de humanist en rechtsgeleerde Hugo de Groot voor ons 21e-eeuwers.
Jort Kelder spreekt in een serie gesprekken met mensen over diverse thema’s die ook nu van belang zijn.
Met biograaf Henk Nellen, politiek commentator en historicus Geerten Waling en mij over de rol die de media in de 17e eeuw speelden. En nu.
En, vooral, zijn er eigenlijk verschillen tussen de lawine van ‘gedrukte chaos’ aan brochures en pamfletten toen, en de sociale media als facebook en twitter en instagram en tiktok?
Het gesprek komt vanuit Slot Loevestein, ongeveer naast de kist waarin Hugo de Groot in 1621 uit het slot ontsnapte.
Beluister ze allemaal, maar zeker onze aflevering:
Polemiek.
Wat is de waarheid in de journalistiek? En kan onderzoeksjournalistiek behalve veel voordelen ook nadelen hebben? Zoals verdere afbrokkeling van het vertrouwen in de overheid en andere instituties?
Hierover een debat op de website-tv De Nieuwe Wereld van filosoof Ad Verbrugge en journalist Paul van Liempt, met de oprichter en directeur van het vooral onderzoeksjournalistieke platform Follow the Money – ftm.nl – en ondergetekende.
Het werd een origineel gesprek.
Erasmus Magazine vroeg zich af hoe wetenschappers zich moeten opstellen in de beoordeling van het coronabeleid.
En vatte de inzichten van enkele wetenschappers, ook die van mij, aldus samen:
Les 1. Vermijd de associaties waardoor je standpunt wordt gediskwalificeerd.
Les 2. Ga niet naar podia waar men baadt in het eigen gelijk.
Les 3. Meld je alleen als écht wat inhoudelijks hebt toe te voegen aan het debat.
Les 4. Bewaak als universiteit je onafhankelijke rol als vrijplaats voor kritiek.
Levensgevoel. Door corona groeit het gevoel voor het niet-voorspelbare, tragische element van het bestaan. Zeker nu virologen denken dat dit niet de laatste pandemie zal zijn. Mogelijk moet de ratio een stap terug doen.
Tatoeages werden lang geassocieerd met rebellen en outcasts, met shock and awe.
Ook strips zochten soms de grenzen op van wat lang als burgerlijk fatsoen werd beschouwd.
Zijn er nog meer links te leggen tussen tekeningen op de huid en die op papier?
In Stripgids schrijf ik er een kort maar mooi geïllustreerd stukje over.
Optocht der tattoos is beland op de shortlist van de twintig mooiste covers van 2020. Met dank aan studio Jan de Boer. Best wel mooi, als we bedenken dat er zo’n 20.000 titels in de boekhandel verschijnen. Ik heb er niet meer aan gedaan dan deze cover uit een aantal ontwerpen te kiezen. Nu nodigt Libris iedereen uit te kiezen welke de mooiste is van deze twintig. Gaat u gang. Er zitten veel mooie bij.
Optocht der tattoos is beland op de shortlist van de twintig mooiste covers van 2020. Met dank aan studio Jan de Boer. Best wel mooi, als we bedenken dat er zo’n 20.000 titels in de boekhandel verschijnen. Ik heb er niet meer aan gedaan dan deze cover uit een aantal ontwerpen te kiezen. Nu nodigt Libris iedereen uit te kiezen welke de mooiste is van deze twintig. Gaat u gang. Er zitten veel mooie bij.
De morele mars der migranten door Mexico naar de VS ketste af op de grensmuur en op traangas. De Franse demonstranten – de gele vestjes – slagen door het opwerpen van barricades. Ofwel, de macht van de barricade en de grens lijkt het tij mee te hebben. Lees hier mijn opiniestuk over de Franse opstand in de Volkskrant.
Herinneringen en tradities verlammen het handelen in het heden. Hoe kunnen wij vergeten in digitale tijden?
Dit is de vraag die ik beantwoord in het essay ‘Beter achter de rug’ in De Groene Amsterdammer van 4 oktober 2018 (jaargang 142/Nr. 40).
Via deze link kunt u het artikel lezen.
https://www.groene.nl/artikel/beter-achter-de-rug
Over mijn laatste boek – ‘Hoeveel recht heeft de emotie. Over straffen in de slachtoffercultuur’ – is een interview van Jaap van Straalen met mij verschenen op internet, en via KPN, en ook op LezenTV.nl.
Gesprek duurt een half uur.
De minister van OCW heeft besloten om jaarlijks 5 miljoen euro te besteden aan de versterking van de onderzoeksjournalistiek in Nederland.
Om meer zicht te krijgen op het huidige landschap van onderzoeksjournalistiek heeft hij in de lente van 2018 opdracht gegeven een inventarisatie te maken.
Hierbij het rapport dat ik samen met onderzoekers van de DSP Groep heb vervaardigd, gepubliceerd in juni 2018.
Click met rechter muisknop op ‘Lees Meer’ en dan op In Nieuw Venster Openen.
Opiniestuk in NRC Handelsblad, 12 mei 2018, na de rondgang door het strafrecht. De constatering: iedereen voelt zich slachtoffer. En wil vooral dit: vergelding.
Op 15 mei is verschenen mijn boek ‘Hoeveel recht heeft de emotie? Over straffen in de slachtoffercultuur’. (Amsterdam, AUP)
Boze burgers kunnen soms de democratische rechtsstaat uitdagen, of op de proef stellen.
Verontwaardiging kan echter ook vaak uiting zijn van grote betrokkenheid, teken van een levendige democratie.
Welke rol spelen de oude en, vooral, de nieuwe media bij de explosies van woede en onbehagen in de huidige politiek en maatschappij?
Uit de gebombardeerde stad Oost-Ghouta blogt een 15-jarige jongen bijna dagelijks, als hij bereik heeft.
Elke blog begint met: ‘We weten dat jullie verveeld raken van onze bloederige beelden. Maar we zullen een beroep op jullie blijvendoen’.
Waarom wenden wij ons in het Westen af van dergelijke bloederige beelden?
EenVandaag besteedde er aandacht aan, zaterdag 24 februari, NPO2.
Pakhuis de Zwijger - https://dezwijger.nl/programma/straffen-in-de-slachtoffercultuur
‘Straffen in de slachtoffercultuur’.
Zo heet het praatprogramma dat Pakhuis de Zwijger organiseert op donderdagavond 17 mei 2018, van 20-22 uur.
Onderwerp van gesprek is het dan te presenteren boek van mijn hand, met de titel:
‘Hoeveel recht heeft de emotie?’
De toegang is gratis, het is wel aan te bevelen zich aan te melden. Klik op de link.
Over nieuwe media is de ene groep altijd lyrisch, anderen voorzien de ondergang van de beschaving. De woede die opkomt na de ontmaskering van de ‘feministische producer van Hollywood’ kunnen we deels aan de sociale media wijten. Twitter voorop.
Nu de ‘rechtsorde’ steeds vaker ‘ernstig geschokt’ is en alom de roep klinkt om nog strengere straffen is het misschien tijd voor burgerparticipatie in de rechtspraak.
Maar daar willen de rechters niet aan.
Slotaflevering Groene-serie Emotionalisering van het strafrecht
NB
Deze wordt onderdeel van het begin 2018 bij AUP te verschijnen boek:
‘Hoeveel recht heeft de emotie?’
DUITSE VERKIEZINGEN
De Duitse mainstream media – vooral de publieke omroep – steunen Merkel door dik en dun, maar toch verschijnen er barsten in haar beeld. En terecht.
‘Laat daders levensdelicten niet in buurt nabestaanden reïntegreren’
DIDD, Radio 1, vrijdag 15 september 2017, 18:33 uur
‘Daders moeten kunnen reïntegreren om terug de samenleving in te gaan. Alleen hoeft dat niet twee straten verderop van waar de slachtoffers wonen.’ Dat zei VVD Tweede Kamerlid Foort van Oosten in Dit is de Dag. Hoogleraar Ontwikkelingen in de Publieke Opinie Henri Beunders vindt dat daders die hun straf hebben uitgezeten een tweede kans verdienen, ook al is dat in de stad van de slachtoffers. ‘Nederland is een klein land, waar moet je anders met ze naar toe? Je belandt in een eindeloze situatie, je zou dan van Sint-Maarten een soort Guantanamo Bay moeten maken. Je hebt het eigenlijk over verbanning uit Nederland, dat gaat mij te ver.’
Van boekdrukkunst, schrijvende pers, radio, televisie, sms en internet tot Facebook en Twitter: bijna elk nieuw medium veroorzaakt hysterie. En bijna altijd eenmalig. Met soms grote, soms onbenullige gevolgen.
Hoe kan het dat hele stations worden omgebouwd terwijl misschien één promille van de bevolking ‘in transitie’ is van het ene geslacht naar het andere? Hebben alle politiek-sociale acties historisch eenzelfde verloop, en afloop?
Op 31 augustus 1997 staat de wereld stil als Diana samen met haar minnaar en chauffeur verongelukt in een Parijse tunnel en om het leven komt. Dionne Stax spreekt bij de plek des onheils met beveiliger Ken Wharfe. De rouw in Engeland neigde naar massahysterie. Hoogleraar Henri Beunders verklaart waarom dit verschijnsel zich sindsdien ook in Nederland voordoet. Butler Paul Burrell, journalist Charles Rae, correspondent Lia van Bekhoven en historicus Christopher Lee plaatsen Diana in haar tijd. Pia Dijkstra vertelt hoe het nieuws werd gebracht. Tenslotte: laat Diana een veranderde monarchie na?
Dinsdagavond NPO 2, 21.10-21.50; 1, 8, 15, 22 en 29 augustus 2017
‘Beeldvorming over asielzoekers. En mediale opties voor handelen voor de IND’.
Lezing/masterclass Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)
Rijswijk, 17 mei 2017
‘Social Media and International Activism. Slactivism?’
Lecture/Discussion, International Institute of Social Studies (ISS)
The Hague, December 15th, 2015
Conflict. Over conflict en conflictbeheersing - 2016
Aangezien zowel het begrip conflict als het begrip media een waaier van betekenissen heeft, en de relatie tussen beide begrippen dus ook een grote variëteit kent, is het ene doel van dit hoofdstuk deze relatie in zijn volle breedte te belichten. Het andere doel is een schets te geven van de verschillende rollen die ‘de media’ hebben gespeeld bij het ontstaan, het verloop en het einde van conflicten. Aangezien er, zo is de kern van het betoog, nauwelijks een periode is aan te wijzen waarin de relatie tussen conflict en media lange tijd stabiel bleef, kan dit artikel niet anders dan een historische beschouwing zijn.
BNR-radiogesprek met presentator Jörgen Rayman en historicus Jaco Pekelder over de effecten op de mens van terreuraanslagen als die in Barcelona op 17 augustus 2017.
SGP-leider Kees van der Staaij schreef een opiniestuk in de Amerikaanse conservatieve krant Wall Street Journal waarin hij zijn zorg uit over de steeds ruimere euthanasiepraktijk in Nederland. De kop luidde: ‘In the Netherlands, the Doctor Will Kill You Now’.
Onder invloed van de waan van de dag heeft de rechter anno 2017 meer oog voor het ‘conflict achter het geschil, voor de psychologie van dat conflict’. Hij lijkt daarmee getransformeerd te zijn van een autoriteit met een mythisch gezag naar een maatschappelijk werker.
Rechters straffen langer en in de vonnissen wordt vaker gesproken over de ‘geschokte rechtsorde’. Hoeveel invloed hebben de media en de opgewonden burger op de rechtspraak? ‘Wij trekken een grens, een pedo is géén mens!’
Met de uitbreiding van het spreekrecht voor slachtoffers van misdrijven treedt er een verharding op van de houding tegenover daders. Doordat het slachtoffer centraal staat worden emoties doorslaggevend in een rechtszaak. Maar: ‘Het strafrecht is geen vergeldingsmachine.’
Aldus luidt de opdracht van dit boek, afkomstig uit Faust van Goethe. Een volkomen terecht citaat. De “Hen” zijn de fanatieke fantasten en “het onmogelijke” zijn de plannen die ze wilden verwerkelijken. Die mensen en hun ideeën komen niet uit het heden, maar uit het verleden. Beunders zoekt het in een beperkte tijdsperiode: het Interbellum, dus beginnend aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Het einde zou dan het begin van de Tweede Wereldoorlog moeten zijn, maar de auteur breekt de periode af bij de verkiezingswinst van Hitler in 1933. Wat die tijd betreft, had het ook in het nu kunnen spelen, wat het contemporaine komt wel heel erg overeen met het verleden. “In de jaren twintig ontstaat het moderne leven van nu. Voor wie in de verhalen paralellen zoekt met vandaag, zal ze vinden.” Dat laat de auteur ook gelden voor de personen: “Degenen die we in dit boek ontmoeten, lijken uiteindelijk verdacht veel op de wezens die we al wel kennen: onszelf.”
